Dr Subodh Dahal, MD – Psychiatry & Mental Health, Consultant Psychiatrist
Depression डिप्रेसन, वा मानसिक तनाव, अहिलेको समयको एउटा गम्भीर समस्या हो जसले संसारभरि करोडौं मानिसलाई प्रभावित गरिरहेको छ। यो एक यस्तो मानसिक अवस्था हो जसमा व्यक्ति लामो समयसम्म उदासिनता, असहायता, र निराशाको अनुभव गर्छ। नेपालमा पनि डिप्रेसनले धेरै मानिसको जीवनलाई नकारात्मक रूपले प्रभावित गरिरहेको छ, तर यसको बारेमा अझै पनि खुलेर कुरा गर्ने संस्कार धेरै थोरै छ।
डिप्रेसन के हो?
डिप्रेसन सामान्य उदासिनता भन्दा धेरै फरक हुन्छ। कहिलेकाहीं हामी सबैलाई उदास र निराश अनुभव हुन सक्छ, तर डिप्रेसन एक गहिरो र दीर्घकालीन समस्या हो जसले मानिसको दैनिक जीवनमा नकारात्मक असर पार्छ। डिप्रेसन भएका व्यक्तिलाई सामान्य जीवनका कामहरू गर्न, समाजसँग घुलमिल हुन, वा खुसी महसुस गर्न गाह्रो हुन सक्छ।
डिप्रेसनका लक्षणहरू symptoms:
डिप्रेसनका लक्षणहरू विभिन्न प्रकारका हुन सक्छन् र व्यक्ति-व्यक्तिमा फरक फरक देखिन सक्छन्। केही सामान्य लक्षणहरू यस्ता छन्:
- 1. उदासिनता: लामो समयसम्म निरन्तर उदास वा शून्य महसुस गर्नु।
- 2. उत्साहको कमी: पहिले रमाइलो लाग्ने कामहरूमा चासो नलिनु वा उत्साह घट्नु।
- 3. थकान: शरीरमा निरन्तर थकानको महसुस हुनु, सुत्दा पनि आराम नहुनु।
- 4. निन्द्रा समस्या: अनिन्द्रा वा अत्यधिक सुत्ने।
- 5. भोकमा परिवर्तन: अत्यधिक खानु वा भोक नै नलाग्नु।
- 6. आत्म-विश्वासको कमी: आफूलाई नकारात्मक दृष्टिकोणले हेर्नु, अपराध बोध वा असफलताको भावनाहरू।
- 7. आत्महत्या वा मृत्युप्रति सोच: गम्भीर अवस्थामा आत्महत्याका विचार आउन सक्छ।
डिप्रेसनका कारणहरू causes:
डिप्रेसन विभिन्न कारणहरूले उत्पन्न हुन सक्छ। जैविक, मानसिक, र सामाजिक कारणहरूले एकसाथ काम गरेर यो अवस्था उत्पन्न हुन सक्छ।
– जिनेटिक: पारिवारिक इतिहासले डिप्रेसनको सम्भावना बढाउन सक्छ।
– मस्तिष्क रसायनको असन्तुलन: सेरोटोनिन र डोपामिन जस्ता रसायनहरूको असन्तुलनले डिप्रेसनको कारण हुन सक्छ।
– जीवनका कठिनाइहरू: गम्भीर दुर्घटना, सम्बन्धको विफलता, आर्थिक समस्या, वा नोकरीको गुमाउने अवस्था डिप्रेसनको कारक बन्न सक्छ।
उपचार र व्यवस्थापन Treatment:
डिप्रेसनलाई समयमै उपचार गर्न आवश्यक छ। उचित उपचार बिना, यो समस्या लामो समयसम्म रहन सक्छ र गम्भीर हुन सक्छ।
1. मनोचिकित्सा (Psychotherapy): मनोचिकित्सकसँग कुरा गरेर आफ्नो समस्या समाधान गर्न सकिन्छ। यसमा कग्नेटिभ बिहेवियर थेरापी (CBT) जस्ता विधिहरू उपयोगी हुन सक्छन्।
2. औषधि (Medication): डिप्रेसनको गहिराइमा औषधिहरूको प्रयोग गरिन्छ। एण्टिडिप्रेसन्ट औषधिहरू मस्तिष्कको रसायनिक असन्तुलनलाई सुधार गर्न मद्दत गर्छन्।
3. जीवनशैली परिवर्तन: नियमित व्यायाम, स्वस्थ खानपान, र पर्याप्त निन्द्राले मानसिक स्वास्थ्यलाई सुधार गर्न सक्छ। साथै, ध्यान र योगले पनि डिप्रेसनलाई व्यवस्थापन गर्न सहयोग पुर्याउन सक्छ।
4. समर्थन र सँगत: डिप्रेसनमा रहेको व्यक्तिलाई परिवार र साथीभाइको समर्थन अत्यन्त महत्वपूर्ण हुन्छ। उनीहरूसँग खुलेर कुरा गर्नाले डिप्रेसनको असर घटाउन मद्दत पुग्छ।
नेपालमा डिप्रेसनको अवस्था
नेपालमा मानसिक स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता दिनु पर्ने आवश्यकता बढ्दै गएको छ। धेरैजसो व्यक्तिहरूले आफ्नो डिप्रेसनलाई लुकाउने वा अनदेखा गर्ने गर्छन्, जसका कारण समस्या गम्भीर बन्दै जान्छ। समाजमा अझै पनि मानसिक स्वास्थ्य समस्यालाई कलंकको रूपमा हेरिन्छ, जसले गर्दा पीडितहरूले सहयोग खोज्न डराउँछन्। यद्यपि, पछिल्लो समय विभिन्न गैरसरकारी संस्थाहरू र स्वास्थ्यकर्मीहरू मानसिक स्वास्थ्यको बारेमा जनचेतना फैलाउने काम गरिरहेका छन्।
निष्कर्ष
डिप्रेसन एक गहिरो र जटिल मानसिक स्वास्थ्य समस्या हो, तर यसलाई समयमै पहिचान गरी उचित उपचार र व्यवस्थापन गर्न सकिन्छ। नेपालमा पनि मानसिक स्वास्थ्यलाई प्राथमिकता दिनु आवश्यक छ, ताकि सबैले खुसी र स्वस्थ जीवन बाँच्न सकून्। समाजले डिप्रेसनलाई सामान्य रूपमा लिँदै यसको बारेमा खुलेर छलफल गर्न सक्ने वातावरण सिर्जना गर्नु अहिलेको प्रमुख आवश्यकता हो।
डा सुबोध दाहाल शंखमुल हेल्थकेयरमा मनोचिकित्सकको रुपमा कार्यरत हुनुहुन्छ ।
0 Comments