नेपालमा जाडो सुरु भएपछि धेरै मानिसहरू स्वास्थ्यमा सूक्ष्म तर महत्त्वपूर्ण परिवर्तन अनुभव गर्न थाल्छन्। तीमध्ये सबैभन्दा सामान्य तर अक्सर नजरअन्दाज हुने समस्या हो थाइराइड (Thyroid) असन्तुलन।
जाडोको मौसमले हाम्रो शरीरको हर्मोन सन्तुलन, मेटाबोलिज्म, मानसिक अवस्था र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतामा ठूलो असर पार्छ—विशेषगरी थाइराइड ग्रन्थिमा।

यस ब्लगमा, जाडोमा थाइराइड समस्या किन बढ्छ, लक्षणहरू के–के देखिन्छन्, कसरी पहिचान गर्ने र कसरी जोगिने भनेर सहज भाषामा बुझाइनेछ।

---

थाइराइड के हो?

थाइराइड घाँटीको अगाडि सानो ‘पुतली–आकार’ को ग्रन्थी हो जसले शरीरको मेटाबोलिज्म, ऊर्जा उत्पादन, तौल नियन्त्रण, मुड, हृदयगति, छाला, कपाल, तापक्रम नियमन आदि सबै नियन्त्रण गर्छ।

---

❄️ जाडोमा थाइराइड समस्या किन बढ्छ?

1. शरीरको तापक्रम नियमनमा बढी दबाब पर्छ

थाइराइडले शरीरलाई तातो राख्न ‘मेटाबोलिक हर्मोन’ T3 र T4 उत्पादन गर्छ।
जाडो बढेपछि शरीरलाई अधिक तातो चाहिने भएकाले थाइराइड ग्रन्थीलाई बढी काम गर्नुपर्छ।
पहिले नै कमजोर थाइराइड भएको व्यक्तिमा यसले Hypothyroidism का लक्षण झनै बढाउन सक्छ।

2. भिटामिन D को कमी

जाडोमा धूप/घाम कम लाग्ने, मानिसहरू घरमै बस्ने—यी कारणले शरीरमा Vitamin D घट्छ।
Vitamin D ले थाइराइड हर्मोन सन्तुलनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ।
यसको कमीले थाइराइड कार्यक्षमता कमजोर हुन सक्छ।

3. Autoimmune रोगहरू सक्रिय हुने

Hashimoto’s thyroiditis वा अन्य Autoimmune थाइराइड रोग भएका व्यक्तिमा चिसोले रोग प्रतिरोधात्मक प्रणालीमा असर पार्छ, जसले रोगलाई सक्रिय बनाउन सक्छ।

4. Seasonal Depression र Stress

जाडोमा Motivation कम हुने, Depression/Stress बढ्ने सम्भावना हुन्छ।
→ यी सबैले Cortisol बढाउँछ
→ Cortisol बढी हुँदा थाइराइड हर्मोन उत्पादन घट्न सक्छ।

---

🔍 जाडोमा देखिन सक्ने थाइराइडका लक्षणहरू

Hypothyroidism (कम काम गर्ने थाइराइड)

• अत्यधिक चिसो महसुस हुने

• तौल बढ्ने

• अनुहार सुन्निने

• कपाल झर्ने

• छाला सुख्खा हुने

• थकान

• कब्जियत

• डिप्रेसन/मुड डाउन

Hyperthyroidism (धेरै काम गर्ने थाइराइड)

जाडोमा कम देखिन्छ, तर भएमा:

• मन ढुकढुकी बढ्ने

• छिटो तौल घट्ने

• हात काँप्ने

• निद्रा नलाग्ने

---

🩺 जाडोमा थाइराइड कसरी जाँच्ने?

यदि तपाईंमा माथिका लक्षण देखिन्छन् भने थाइराइड परीक्षण आवश्यक हुन सक्छ। Nepal मा गरिने सामान्य टेस्टहरू:

• TSH – मुख्य स्क्रिनिङ टेस्ट

• Free T3 / Free T4

• Anti-TPO antibodies (Autoimmune जाँचका लागि)

नेपाली जनस्वास्थ्यमा थाइराइड समस्या विशेषगरी महिलामा धेरै देखिन्छ।
जाडो सुरु हुनासाथ वार्षिक थाइराइड चेकअप गराउनु राम्रो हुन्छ।

---

🌿 जाडोमा थाइराइड सन्तुलन राख्ने प्रभावकारी उपाय

✔️ पर्याप्त घाम ताप्ने

धेरै जसो नेपाली क्षेत्रमा जाडोमा धूप कम लाग्छ, त्यसैले बिहान 10–2 को बीच 15–20 मिनेट घाममा  बस्नु उपयोगी हुन्छ।

✔️ आयोडिन युक्त नुन प्रयोग गर्ने

आयोडिनको कमी थाइराइड समस्या निम्त्याउने प्रमुख कारणमध्ये एक हो।

✔️ चिसोबाट जोगिने

न्यानो कपडा, टोपी, मोजा प्रयोग गर्ने—शरीर चिसो भयो भने थाइराइड कार्य कमजोर हुन सक्छ।

✔️ तनाव व्यवस्थापन

Meditation, योग, हल्का व्यायाम थाइराइडलाई सहयोग गर्छ।

✔️ स्वस्थ आहार

• ओमेगा–3 युक्त भोजन

• अण्डा, दुध, दही

• सागसब्जी

• अखरोट, बदाम

✔️ नियमित औषधि (यदि पहिले नै थाइराइड छ भने)

नियमित सेवन गर्दै आउनु भएको थाइराइड औषधीको डोज समायोजन गर्नुपर्ने हुन सक्छ, आफ्नो चिकित्सक सगं परामर्श गरिनु पर्दछ।

---

---

निष्कर्ष

जाडो मौसम थाइराइड सम्बन्धी समस्या भएका व्यक्तिका लागि चुनौतीपूर्ण समय हुन सक्छ।
तर नियमित चेकअप, स्वस्थ बानी, घाम ताप्ने, तनाव व्यवस्थापनले थाइराइड सन्तुलन राम्रो राख्न मद्दत गर्छ।

यदि तपाईंलाई थाइराइडसम्बन्धी कुनै चिन्ता छ भने, नजिकैको Endocrinologist सँग परामर्श लिनुहोस्।

डा. प्रजय शिखर श्रेष्ठ, शंखमुल हेल्थकेयर मा वरिष्ठ मधुमेह तथा थाइरोइड रोग विशेषज्ञ हुनुहुन्छ।